Chuẩn bị cho heo phối giống cần phải có kỹ thuật mới đạt được hiệu quả cao. Bên cạnh đó cũng không bao giờ tiến hành phối giống heo trong ngày lần động dục đầu tiên dù là giống heo nào. Nếu cố tình phối giống ở lần động dục đầu tiên có thể khiến số con đẻ ra rất ít. Vậy cách xác định thời điểm phối giống cho heo khi nào và kỹ thuật phối ra sao? Bà con hãy cùng theo dõi bài viết này!
1. Xác định chu kỳ động dục của heo phối giống
1.1 Tuổi động dục lợn nái
Tuổi động dục lần đầu của những giống heo khác nhau sẽ có sự khác nhau. Ví dụ, đối với loại heo Móng Cái thì khoảng 4 – 5 tháng tuổi, trọng lượng từ 30 – 40kg sẽ bắt đầu động dục lần đầu.
Nhưng những giống heo ngoại lai tuổi động dục lần đầu so với heo nội thuần lại chậm hơn. Cụ thể, đối với loại heo nội F1 (Yorkshire x Móng Cái) và (Landrace x Móng Cái) khi được 6 tháng, trọng lượng khoảng 70 – 75kg, chúng sẽ bắt đầu động dục lần đầu tiên. Nhưng giống heo ngoại thì phải bước vào tháng thứ 6 – 7, trọng lượng 100 – 110kg mới động dục.
1.2 Chu kỳ động dục lợn nái
Thông thường, chu kỳ động dục của heo nái sẽ dao động từ 17 – 23 ngày. Chu kỳ động dục trung bình là 21 ngày. Mỗi lần động dục thời gian sẽ kéo dài khoảng 3 – 4 ngày. Sau khi cai sữa tầm 4 – 6 ngày heo cái sẽ động dục trở lại. Cần chú ý điều này nếu heo phối giống nhiều lần không đậu, có thể là do chu kỳ sai.
Xem thêm: Heo giống nhập khẩu
2. Phương pháp phát hiện lợn nái động dục
Muốn tiến hành phối giống cho heo thì cần phải phát hiện được khi nào heo nái động dục. Bà con nên kiểm tra heo nái của mình ít nhất 2 lần/ngày và mỗi lần kiểm tra cách nhau 12 tiếng. Thời điểm kiểm tra tốt nhất trong ngày là vào 5 – 6 giờ sáng và 17 – 18 giờ chiều. Đây là thời điểm heo có dấu hiệu động dục rõ ràng nhất.
Bà con cần phải nắm được chu kỳ động dục của heo cũng như các biểu hiện cho thấy heo động dục, chỉ cần nắm bắt được thì sẽ không còn tình trạng phối giống heo không đậu. Và dưới đây là một số biểu hiện heo lên giống cụ thể:
Ngày động dục đầu tiên
Ở ngày động dục đầu tiên heo nái thường xuyên đi lại, thậm chí muốn nhảy ra khỏi chuồng và kêu rít nhiều. Chúng cũng ăn kém hơn, có khi còn bỏ ăn và thường phá máng. Nếu như bà con sờ mó chúng thì chúng sẽ tránh hoặc bỏ chạy. Quan sát kỹ cơ thể heo nái có thể thấy phần âm hộ căng bóng, sưng mọng và có màu đỏ hồng, chảy ra nước nhờn lỏng, trong, chưa keo dính.
Ngày động dục thứ hai
Vào ngày thứ 2 chúng có thể yên tĩnh hơn vào buổi sáng, kêu rít cũng ít, chỉ thỉnh thoảng mới nhảy lên lưng con heo khác. Tuy nhiên, nếu có con heo khác nhảy lên lưng chúng sẽ không chịu đứng yên.
Tới buổi chiều vùng âm hộ của heo đã bớt sưng hơn và có màu hồng nhạt, xuất hiện vết nhăn mờ. Khi này, âm hộ chảy ra nước nhờn nhưng keo dính hơn.
Nếu bà con muốn xác định xem heo có chịu đực (mê ì) không thì có thể lấy hai tay xoa vuốt từ hàng vú cuối cùng của heo lên tới phần lưng rồi ấn nhẹ, nếu khi này có mặt cả heo đực nữa sẽ càng tốt. Heo phối giống được khi chúng đứng ì lại, hai tai vểnh lên, chuẩn bị tư thế sẵn sàng. Khi này bà con có thể tiến hành phối giống hoặc dẫn tinh.
Ngày động dục thứ ba
Khi này heo nái đã bước vào trạng thái giảm dần sự mê ì và càng về cuối ngày thứ 3 chúng lại càng không muốn gần lợn đực nữa. Bà con cũng sẽ thấy âm hộ của lợn cái chảy ít nước nhờn hơn và nước nhờn không dính, có màu trắng đục, âm hộ dần trở về trạng thái bình thường. Đuôi của lợn cái úp lại để che phần âm hộ. Cần chú ý để biết nguyên nhân heo nái không lên giống.
3. Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo cho lợn
3.1 Phối giống lần đầu
Heo phối giống có nhiều cách và áp dụng kỹ thuật thụ tinh nhân tạo là một trong số đó. Đối với lần phối giống đầu tiên hay còn gọi là phối giống cho heo cái hậu bị cần đảm bảo heo phải đủ tháng tuổi và đạt tiêu chuẩn trọng lượng cần thiết.
Đối với heo cái giống nội, tuổi phối giống lần đầu là từ 7 – 7.5 tháng tuổi, trong khi đó heo giống ngoại hoặc giống lai (ngoại x nội) thì phải từ 7.5 – 8 tháng tuổi. Khối lượng của heo phối giống lần đầu tùy thuộc từng giống, cụ thể:
- Heo Móng Cái: 50 – 55kg
- Heo lai (Yorkshire/Landrace x Móng Cái): 75 – 85kg
- Heo ngoại: 110 – 130kg
Ở lần động dục đầu tiên, heo vẫn còn chưa phát triển cơ thể hoàn thiện và số lượng trứng rụng ở thời điểm này cũng không nhiều. Do đó, dù là giống heo nào bà con cũng không nên phối giống. Thay vào đó nên chờ heo đã qua 2 – 3 chu kỳ động dục mắt tiến hành phối giống.
Sau khi đã xác định được đúng thời điểm heo cái hậu bị mê ì thì tiến hành phối giống ngay và sau 12 giờ kể từ lần phối giống đầu tiên sẽ cho phối giống lại lần 2. Bên cạnh đó, bà con nên ghi lại ngày phối giống của heo để có thể dự tính được ngày sinh.
3.2 Phối giống lợn nái rạ
Heo nái rạ tức là heo đã đẻ từ lứa thứ 2 trở đi. Chúng sẽ xuất hiện hiện tượng động dục trở lại sau khi cai sữa từ 4 – 6 ngày. Vì vậy bà con cần quan sát heo để có thể xác định thời điểm heo mê ì và chuẩn bị cho heo phối giống.
Tuy nhiên, khi heo nái rạ mê ì sẽ không tiến hành phối giống ngay mà sẽ tiến hành phối giống lần đầu trong khoảng 10 – 12 giờ, kể từ khi phát hiện heo mê ì. Đồng thời, trong khoảng 10 – 12 giờ, kể từ lần phối giống thứ nhất bà con nên cho heo phối giống lại lần 2 để heo đẻ sai con. Cũng đừng quên ghi lại ngày phối giống của heo.
Phối giống trực tiếp
- Ưu điểm: Không cần mua sắm trang thiết bị hỗ trợ phối giống và cách thực hiện đơn giản
- Nhược điểm: Phải mất công sức, thời gian vận chuyển heo đực tới cho phối giống nên khả năng lây bệnh từ heo đực sang heo cái cao. Mặt khác cũng không thể cho phối nhiều heo cái cùng lúc. Đặc biệt, do sự chênh lệch khối lượng lớn giữa heo đực với heo cái nên có thể không dùng được giống heo đực tốt
Thụ tinh nhân tạo
- Ưu điểm: Áp dụng kỹ thuật thụ tinh nhân tạo cho lợn sẽ giúp heo nái có thể nhận được tinh dịch từ những con heo đực tốt nhất đã qua tuyển chọn. Không mất công sức, tiền bạc để vận chuyển heo đực giống. Đồng thời cũng sẽ không bị hạn chế giống heo đực vì chênh lệch trọng lượng, vóc dáng và có thể khai thác tinh dịch của một con heo đực để phối cho nhiều con heo cái
- Nhược điểm: Muốn thực hiện kỹ thuật thụ tinh nhân tạo cho lợn cần người có chuyên môn và đầu tư trang thiết bị
Lưu ý: Heo đực chọn lấy tinh trùng nhân tạo phải được tuyển chọn kỹ, đảm bảo khỏe mạnh và đã trả qua kiểm tra chất lượng tinh.
Kỹ thuật thụ tinh nhân tạo
Tinh dịch sau khi lấy từ heo đực cần phải bảo quản ở nơi mát mẻ, nhiệt độ trong khoảng 20 độ C và không bị xóc, lắc mạnh, không bị tác động bởi ánh sáng. Lọ được dùng để đựng tinh dịch phải sạch sẽ, không dập nứt và không sủi bọt.
Quy trình thực hiện kỹ thuật thụ tinh nhân tạo cho lợn như sau:
Bước 1: Chuẩn bị dụng cụ dẫn tinh
- Dụng cụ để đựng tinh dịch, dẫn tinh quản, có thể là lọ hay túi
- Bộ phận tạo áp lực đẩy tinh dịch, có thể là xi lanh hay quả cầu bơm
Các dụng cụ cần cho vào luộc trong nước sôi khoảng 15 phút rồi vớt ra để cho ráo nước.
Bước 2: Thụ tinh cho heo nái rạ
- Dùng tay vuốt lưng cho heo nái rạ để heo đứng yên và vệ sinh âm hộ cho chúng
- Dùng vaseline bôi vào cửa âm hộ của heo và dẫn tinh quản
- Nắm lọ đựng tinh dịch trong tay để cho lọ nóng lên khoảng 35 – 37 độ C
- Vừa đưa đầu dẫn tinh quản vào trong âm hộ heo nhẹ nhàng vừa dùng tay gãi và ấn nhẹ vùng mông chúng hoặc có thể kích thích âm hộ chúng để chúng đứng yên. Khi đưa đầu dẫn tinh quản vào âm hộ heo cần chỉnh sao cho hơi chếch lên và vừa đưa vào âm hộ heo vừa lắc nhẹ. Đồng thời, bà con có thể dùng chân hoặc ngồi ngược lên lưng heo nái để chúng có cảm giác như đang bị heo đực đè
- Khi đưa dẫn tinh quản vào trong âm hộ của heo tới khi có cảm giác bị cản thì lại kéo lùi dẫn tinh quản lại một chút sau đó vừa đưa và vừa xoay nhẹ
- Lắp vào dẫn tinh quản ống bơm hoặc lọ tinh bằng nhựa sau đó bơm tinh dịch từ từ vào bên trong. Trường hợp bà con sử dụng lọ nhựa thì bóp nhẹ lọ để tinh dinh được heo hút vào bên trong. Còn nếu sử dụng dẫn tinh quản đầu xoắn thì cần xoay dần ngược chiều kim đồng hồ khi đưa vào âm hộ heo còn khi rút ra thì xoay cùng chiều với kim đồng hồ
- Trung bình mất từ 5 – 10 phút để phối tinh
- Thực hiện dẫn tinh dịch xong bà con vẫn đè lên lưng heo nái thêm 3 – 5 phút nữa sau đó mới rút dẫn tinh quản ra
- Cuối cùng là rửa sạch các dụng cụ dẫn tinh
Kỹ thuật mới trong thụ tinh nhân tạo
Có một kỹ thuật thụ tinh nhân tạo mới cho heo đó là:
- Thụ tinh 2 pha: Trước khi bơm tinh bà con chỉ cần cung cấp 30ml tiền chất
- Thụ tinh sâu (thụ tinh tử cung): Bơm tinh vào tử cung heo bằng cách lấy dẫn tinh quản đặc biệt luồn qua cổ tử cung heo
Trên đây là hướng dẫn kỹ thuật phối giống heo đúng cách. Nếu bà con vẫn còn gặp vấn đề trong việc cho heo phối giống thì có thể liên hệ với Công ty TNHH thiết bị chăn nuôi Maxi & Mina để được các chuyên gia tư vấn, hỗ trợ.
Xem thêm: Phân tích các giống lợn việt nam và nước ngoài theo năng suất
